Hal Kayıt Sistemi; 5957 sayılı “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun”un 16 ncı maddesinin dördüncü fıkrasına istinaden kurulmuştur. Sistem 15/02/2012 tarihinde resmi olarak kullanıma açılmıştır.
Hal Kayıt Sistemi ile;
Halde veya hale bildirilerek işlem gören malların cinsine, miktarına, fiyatına, alıcı ve satıcısına ilişkin bilgiler ve Bakanlıkça gerekli görülecek diğer hususların elektronik ortamda tutulması ve elektronik ortamda tutulan bu bilgilerin izlenmesi ve duyurulması, meslek mensuplarının kayıt altına alınması, bunlara yönelik veri tabanının oluşturulması ve toptancı halleri arasında ortak bilgi paylaşımının ve iletişimin sağlanması amaçlanmaktadır.
Sistem www.hal.gov.tr web adresi üzerinden çalışmaktadır.

Bildirimciler, sisteme kaydolmak zorundadır.
Malların depolandığı, işlendiği veya sevk edildiği depo, şube, tesis veya dağıtım merkezleri de sisteme kaydolacaktır.
Kendilerince üretilen henüz satışa konu olmamış malları depolama amacıyla sevk eden ya da toptancı halinde işyeri bulunan üreticiler de sisteme kaydolacaktır.

Bildirim; bildirim miktarı veya üzerindeki malların üretildiği yerden veya girdiği gümrük kapısının bulunduğu yerden her ne sebeple olursa olsun sevkinden önce bildirimciler tarafından Hal Kayıt Sistemine yapılan beyan işlemidir.

Bildirimciler, organik ve iyi tarım uygulamaları kapsamında üretilen sertifikalı ürünler dâhil bildirim miktarı veya üzerindeki sebze ve meyvelerin her ne şekilde olursa olsun alımı, satımı ve devrini yapan gerçek veya tüzel kişilerdir. Bu kişiler;
- Sınaî üretimde kullanmak üzere mal satın alan sanayiciler,
- İhraç etmek üzere mal satın alan ihracatçılar,
- İlgili mevzuatı çerçevesinde mal ithal eden ithalatçılar,
- Üretici örgütleri,
- Komisyoncular,
- Tüccarlar,
- Üreticiden temin ettiği malları, tüketiciye satan market, manav, pazarcı ve diğer perakendeciler,
- Üreticiden temin ettiği malları münhasıran kendi tüketiminde kullanan lokanta, otel, yemekhane, hastane ve yurt gibi kuruluşlardır.

Sisteme ilk giriş, bildirimci olarak sisteme kaydolan kişilere hal ya da il müdürlüğü tarafından verilen kullanıcı adı ve şifresi ile yapılacak (güvenlik kodunun da yazılması gerekmektedir), sisteme giriş yapan bildirimci şifresini değiştirecek ve daha sonraki girişlerinde kendi oluşturduğu şifresini kullanacaktır.

Bildirim işlemi;
- Toptancı haline doğrudan başvurularak yapılacak bildirimlerde, bildirimcinin veya yetkilendirdiği kişinin beyanına göre toptancı halinde görevli personelce,
- Sistem internet sayfası ( www.hal.gov.tr web ) üzerinden çevrimiçi yapılacak bildirimlerde, doğrudan bildirimcilerce,
- Çağrı merkezi (444 0 425) üzerinden telefonla yapılacak bildirimlerde ise, bildirimcinin beyanına göre çağrı merkezinde görevli personelce, sistem üzerinden yapılacaktır.

Künye, bildirim yapıldıktan sonra sistem tarafından oluşturulan ve malın üretim yerini, cinsini, miktarını, hangi üretici/işletmeye ait olduğunu ve varsa sertifika bilgilerini içeren belgedir. Künye, ilgililer tarafından sistem üzerinden belge veya Bakanlıkça zorunlu kılınması halinde barkodlu etiket olarak bastırılabilmektedir

Toptan veya perakende mal satışında, malların üzerinde veya kap ya da ambalajlarının herkes tarafından kolaylıkla görülebilecek bir yerinde künyenin bulundurulması zorunludur. Kap veya ambalajlarından çıkarılarak satışa sunulan mallara ilişkin künyelerin, herkes tarafından kolaylıkla görülebilecek bir şekilde satış alanının uygun bir yerinde bulundurulması gerekmektedir.

Hal rüsumu, malları satın alanlarca toptan satış bedeli üzerinden toptancı hali bulunan belediye veya işletmelere ödenen meblağdır. İlgili mevzuatı çerçevesinde ithal edilen mallar ile fatura veya müstahsil makbuzu ile üreticilerden satın alınan mallardan; toptancı halinde satılanlardan yüzde bir, toptancı hali dışında satılanlardan yüzde iki oranında hal rüsumu alınır.
Hal rüsumu, bildirim işleminin tamamlanmasıyla tahakkuk eder.

Bildirimde bulunmak kaydıyla;
- Sınaî üretimde kullanılmak üzere satın alınan mallardan,
- İhraç edilmek üzere satın alınan mallardan,
- 1/12/2004 tarihli ve 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu kapsamında organik tarım faaliyetleri esaslarına uygun olarak üretilen ham, yarı mamul veya mamul haldeki sertifikalı ürünlerden,
- İyi tarım uygulamaları kapsamında sertifikalandırılan ürünlerden,
- Üreticilerce perakende olarak doğrudan tüketicilere satılan mallardan,
Sınaî üretimde kullanılmak veya ihraç edilmek üzere bildirimde bulunulan ancak sınaî üretimde kullanılmayan ya da ihraç edilmeyen malların iç piyasada satışa sunulan kısmından hal rüsumu alınır.
Gıda güvenilirliği ve kalitesi analizleri, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yetkilendirilmiş kamu laboratuvarlarında veya özel laboratuvarlarda yapıldığı belgelenen mallar üzerinden alınacak hal rüsumu, yarısı oranında alınır.

Pazar yerleri; imar planında belirlenmiş veya asıl tahsis amacını engellememek kaydıyla ayrılmış diğer alanlarda belediyeler veya belediyelerin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştirakleri tarafından kurulur.
Gerçek veya diğer tüzel kişiler tarafından pazar yerleri kurulamaz.

Semt pazarının kurulmasında, tüketici piyasasının büyüklüğü, ulaşım imkânları, semt pazarı sayısı ve bunların birbirlerine yakınlığı ile semt pazarının çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler ile can ve mal güvenliği riski göz önünde bulundurulacaktır.
Üretici pazarının kurulmasında, yörede yetiştirilen mal miktarı ve çeşidi, üretim sezonu ile üretici ve tüketici talepleri dikkate alınacaktır.

İmar planlarında veya asıl tahsis amacını engellemeyen diğer alanlarda pazar yeri olarak belirlenen veya belirlenecek alanın uygunluğunu değerlendirmek üzere bir pazar yeri kuruluş komisyonu kurulur. Komisyon tarafından hazırlanan rapor, belediye meclisine sunulur. Belediye meclisi komisyon tarafından hazırlanan raporu değerlendirmek suretiyle pazar yeri kuruluşuna karar verir.
Pazar yeri kuruluş komisyonu başkanlığı, ilgili belediye başkanı ya da görevlendireceği yardımcısı tarafından yürütülür. Komisyonun diğer üyelikleri, belediyenin imar ve denetim ile ilgili müdürlüklerinden görevlendirilecek ikişer ve il müdürlüğü, il/ilçe emniyet müdürlüğü, il/ilçe gıda, tarım ve hayvancılık müdürlüğü, il/ilçe sağlık müdürlüğü/ilçe sağlık grup başkanlığı, ilgili meslek kuruluşu ve ziraat odası ile o yerde faaliyet gösteren en fazla üyeye sahip tüketici örgütünce belirlenecek birer temsilciden oluşur.

Pazar yerlerinde; pazarcı ve üretici satış yerleri, zabıta bürosu, çöp toplama yeri, elektronik tartılar, hoparlör sistemi, aydınlatma sistemi, güvenlik kamerası ve tuvalet bulunması zorunludur.

Satış yeri tahsis edilecek üreticilerde;
- Sebze veya meyve üreticisi olmak,
- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde tutulan ilgili sistemlere kayıtlı olmak,
- Başvuru tarihinden önceki bir yıl içinde belediyece hakkında tahsis iptali/kira sözleşmesinin feshi kararı verilmemiş olmak,
- İlgili mevzuatla aranılan diğer şartlara sahip olmak.
şartları aranır.

Hakem heyeti, üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında 5957 sayılı Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmakla görevli ve yetkilidir.
2024 yılı için değeri;
- 616.278,55 Türk Lirasının altında bulunan uyuşmazlıklarda hal hakem heyetlerine başvuru zorunludur. Bu uyuşmazlıklarda heyetin vereceği kararlar ilam hükmündedir. Bu kararlar, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun ilamların yerine getirilmesi hakkındaki hükümlerine göre yerine getirilir.
- 616.278,55 Türk Lirası ve üstündeki uyuşmazlıklarda hal hakem heyetinin vereceği kararlar, asliye ticaret mahkemesinde delil olarak ileri sürülebilir.
5957 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde öngörülen idari para cezası dışındaki tüm uyuşmazlıklar, hakem heyetinin görev ve yetkisi kapsamındadır. Toptancı hali yönetimi veya personelinin uygulamalarından veyahut toptancı hallerinin ve pazar yerlerinin yönetim ve işleyişinden kaynaklanan uyuşmazlıklar da bu kapsama dâhildir.

Hakem heyetine, uyuşmazlık konusunu içeren bir dilekçe ile başvurulacaktır. Uyuşmazlığa ilişkin delil teşkil eden belgeler de dilekçeye eklenecektir.

Başvurular, mal alım satım işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda malı alan ya da satanın faaliyet gösterdiği, diğer uyuşmazlıklarda ise müracaat sahibinin faaliyet gösterdiği veya ikamet ettiği yerdeki hakem heyetine yapılacaktır.

Üreticilerce 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 18/4/1972 tarihli ve 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile 1/6/2000 tarihli ve 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanuna istinaden kurulan kooperatifler ve 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununa göre kurulan tarımsal üretici birlikleri, üretici örgütü belgesi almak kaydıyla üretici örgütü olarak kabul edilecektir.

1- Üretici örgütleri, toptan veya perakende olarak ortak veya üyelerine ait malların alım ve satımını yapabilir.
2- Üretici örgütleri, faaliyet merkezinin bulunduğu yerdeki diğer üreticiler ile üretici örgütlerine ait malların da alım ve satımını yapabilir. Ancak, bu şekilde satılacak toplam mal miktarı, üretici örgütünün kendi ortak veya üyelerine ait bir önceki yıl satışa sunduğu toplam mal miktarı esas alınmak üzere Bakanlıkça sınırlandırılabilir.
3- Aynı toptancı hali içinde bulunan üretici ve üretici örgütleri kendi aralarında mal alabilir, satabilir veya devredebilir.
4- Üretici örgütlerince toptan veya perakende satılan mallardan hal rüsumu alınmaz.
5- Toptancı hallerinde bulunan toplam işyeri sayısının en az %20’si üretici örgütü yeri olarak üretici örgütlerine ayrılır.
6- Toptancı hallerinde veya üretici örgütlerine satılan zirai ürün bedelleri üzerinden 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendi uyarınca yapılacak vergi tevkifat oranı, ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai ürün bedelleri üzerinden yapılan tevkifat oranı olarak uygulanır.
7- Üretici örgütlerinden perakende satmak üzere mal satın alanlar, satın alınan malların alış bedelinden kanuni kesintiler dışında reklâm, stant, zayi ve diğer gerekçelerle herhangi bir kesinti yapamaz

Üretici örgütü belgesi almak isteyen tüzel kişilerin;
- İlgili kanunlara göre kooperatif ya da tarımsal üretici birliği olarak kurulmuş olması,
- Organik ve iyi tarım uygulamaları kapsamında üretilenler dahil sebze ve/veya meyve üreten ortak veya üye sayılarının en az elli olması ve bunların Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde tutulan ilgili sistemlere kayıtlı olması,
- Sebze ve/veya meyve üzerine faaliyette bulunması,
- Ana sözleşme veya tüzüklerinin amaç bölümünde, ortak veya üyelerin ürettiği sebze ve meyveleri pazarlamak, ortaklık veya üye şartları bölümünde ise sebze ve/veya meyve üreticisi olmak ibaresine yer verilmesi,
- Vergi mükellefi olması,
- İlgili mevzuatla aranılan diğer şartlara sahip olması.
gerekmektedir.

Üretici örgütü belgesi almak isteyenler, Üretici Örgütleri Hakkında Yönetmeliğin 1 nolu ekinde yer alan dilekçe ile faaliyet merkezlerinin bulunduğu yerdeki İl Müdürlüğüne başvuracaklardır.
Dilekçeye;
- Üretici Örgütleri Hakkında Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen asgari sayıdaki ortak veya üyelerinin, sebze ve/veya meyvelerin üretimine ilişkin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde tutulan ilgili sistemlere kayıtlı olduğunu gösterir belge,
- Üretici örgütü belgesi alınmasına ve ilgilendirilmek istenilen toptancı haline ilişkin yönetim kurulu kararının onaylı örneği,
- Ana sözleşme veya tüzüğünün onaylı örneği.
- Başvuru tarihinden önceki bir yıl içinde üretici örgütü belgesinin iptal edilmediğine ve sebze veya meyve üzerine faaliyette bulunduğuna ilişkin yetkililerce imzalı taahhütname,
- Kayıtlı olunan vergi dairesi adı ve vergi kimlik numarası beyanı.
eklenecektir.
Başvuru dilekçesi ve ekindeki belgeler İl Müdürlüğünce incelenecektir. Gerekli görülmesi halinde yerinde inceleme de yapılabilecektir. Yapılan inceleme sonucunda gerekli şartları taşıdığı anlaşılanlar sisteme kaydedilecek ve bunlara üretici örgütü belgesi verilecektir. Üretici örgütlerinin ortak veya üyelerine ilişkin bilgiler de sisteme kaydedilecektir.

Üretici örgütü, faaliyet merkezinin bulunduğu yerdeki toptancı hali ile ilgilendirilir. Faaliyet gösterilen yerde birden fazla toptancı hali bulunması halinde ilgililerin talebi göz önünde bulundurulur. Faaliyet gösterilen yerde toptancı hali bulunmaması halinde, üretici örgütü karayolu mesafesi esas alınmak üzere o yere en yakın il, ilçe veya belde merkezindeki toptancı hali ile ilgilendirilir. Deniz yolu ile ulaşımın mümkün olduğu yerlerde ilgilendirilecek toptancı halinin belirlenmesinde deniz yolu mesafesi de dikkate alınır.